L’autore della foto storica di Corso Caroseno è il Dott. Pasquale Salvatore

DSC_1155

Storia di Greci in Arbëresh

KATUNDI
Më para të arejn arbëresht ndë Katund, hora xha ish e ish shumë a vjetrë. Embri Greçi a gjemi çë ka viti 535, kur Giustiniano, impëratori të Kustantinopolit, tërgoqi Belisario ka Italia Meridionale. Ka ki mot u bëqën shumë horë grek e u bë adhe Katundi.
Hora qe a dedhur pëdhre ka Saraçinët ka viti 908 e ka viti 1039 prinçëpi të Bënëvientit, Pandolfi e i biri Landolfi, libën kontit Potone, katapano, të bëj pometna horan (sembu ma embrin Greçi). Ka ai mot, ndë Katund ish një kumerç çë vej ka Abruci njera ka Puja. Ka viti 1461 njera ka viti 1464 Gjergj Kastriota Skanderbeg, burr i math të Arbërias, bashkë ma tjertë arbëresh gjah ai, eth ka Italia pë të ndihi Ferdinandin të Aragonas condru Xhuani të Angiòit.
Skanderbeg ka 14 ghusti të 1461, bashkë ma burrat të atijat, ka “Bataja të Urcarsë” (battaglia di Orsara-Terrastrutta, një vend mbaçu Katundit) ngavënjeqin Anxhoinat. Pas ktë batajë, një grup të arbëresh u mbet ndë Katund pë të a ruaj, pse mbaçu horsë izhën Faita e Çelë Sënd Vit: di horë franxhezë. Kur edhën adhe famijët të arbëreshuit, u mbedën gjithë ndë Katund.
Mbi horan grek zunë fighë të bëjn, ka vendi Bregut, hora a re. Ata bëqën kalivat, shpitë ma shkëmba, ma drasa e ma qaramidha. Kalivat izhën një vend ku rrijnë bashkë kështert e animajt. Kta kaliva izhën shumë vashu e të vëna një pas njetrja. Ka ata çë u mbedën sot, rrinë vetëm animajtë. Arbëresht prunë, bashkë ma ata ka Arbëria, adhe riti grek-ortodos, çë u mbet ndë Katund njera sa veskui Orsini nëng a nxuar ka viti 1690.
Hora Katundit u le pometna ma kulturan, ma storian, ma besan, ma mitin e ma gjuhan të këtiruj arbëresh. Kta nxuarën embrin çë hora kish më para, Greçi, e a thridën Katundi, çë ka gjuha arbëreshe vjen e m’a thenë “horë” e pë ata “hora ku u leqa”. Ka tënëmendi Katundit gjëndan shumë venda ma embra arbëreshe: Sheshi Kikut, Pighi, Fiza, Ghama, Mali, Vreshtë, Bregu, Shkëmbi, Rëshkalatat, Shelqi, Projgas.
 
GJUHA
Katundi adhe sa ishtë një horë dharasu ka tjertë horë arbëreshe të Kalabrias, të Molizit, të Siçilias e të Bazilikatas, mbaqi gjuhan a saj, kulturan a saj çë qe a mbësuar, njera mbër nani, vetëm të flitshi.
Gjuha a folur ndë Katund, gjagh ka tjertë horë arbëresh, ka elemenda të toskit, gjuha çë vjen ka Toskëria, vendi ka igën shumë arbëresh, kur Arbëria qe a zenë ka Turkat. Gjuha të Katundit ishtë shumë a vjetrë, e gjatë pesëqind vjet diqi të mbaj elemenda orixhinal të asaj,ma tua gjegjur, sot janë shumë fjala çë vinjan ka hortë mbaçu.
 
ALFABETI
Alfabeti i gjuhës të Katundit ka 35 (tredhjetë E pesë) letra. Ata janë:
A, B, C, Ç, D, DH, E, Ë, F, G, GJ, GH, H, I, J, K, L, M, N, NJ, O, P, Q, R, RR, S, SH, T, TH, U, V, X, XH,Z,ZH

Storia di Greci in Italiano

Cenni storici

Prima che arrivassero gli Albanesi, Greci era un insediamento già esistente e molto antico. Il nome Greci compare dopo il 535, cioè in seguito alla spedizione nell’Italia Meridionale (voluta da Giustiniano, imperatore di Costantinopoli) sotto il comando del generale Belisario. Evidentemente, in tale occasione, furono fondate molte colonie greche, tra cui Greci.
Il paese venne distrutto dai Saraceni nel 908 d. C. e riedificato nel 1039 (sempre col nome di Greci) dal conte Potone, catapano, per concessione del principe di Benevento
Pandolfo e del figlio Landolfo. La cittadina Greci, in quel tempo, era una specie di emporio, ove si svolgeva il commercio tra Abruzzo e Puglia.
Tra il 1461 e il 1464 il generale Skanderbeg, eroe nazionale d’Albania, si trovava in Italia con un nutrito numero di valorosi Albanesi per aiutare Ferdinando d’Aragona contro Giovanni d’Angiò. Skanderbeg, al comando del suo valoroso esercito, il 14 agosto del 1461 nella battaglia di Orsara (Terrastrutta, località vicino Greci) sconfisse definitamene gli Angioini. Dopo tale battaglia, una guarnigione di soldati albanesi fu lasciata su questo colle a difesa di eventuali incursioni di ribelli, che potessero provenire dal nord o dal sud.
Non bisognava sottovalutare il fatto che in vicinanza c’erano due colonie francesi: Faeto e Celle San Vito, che non davano troppa riassicurazione agli Aragonesi a causa della loro origine, per cui un certo controllo di una colonia albanese, fedelissima agli Aragonesi, era rassicurante per il re. L’insediamento fu completo sotto ogni aspetto, in quanto i familiari dei suddetti soldati raggiunsero Greci.
Entrarono, dunque, in contatto con ciò che era rimasto della vecchia Greci greca e iniziarono la costruzione del nuovo paese nella località detta Breggo (Bregu) che in italiano significa monticello. Costruirono le kalive, case in pietra e col tetto in legno e tegole. Erano generalmente formate da un unico ambiente che doveva fungere sia da abitazione che da ricovero per gli animali. Le kalive erano molto basse e normalmente addossate l’un l’altra. Quelle ancora intatte sono disabitate e adibite a ricovero per solo animali. Portarono con sé anche il rito greco-ortodosso, che scomparve verso il 1690 per repressione dell’Arcivescovo Orsini.
La fecero rinascere arricchendola con la propria cultura, storia, religione, miti e lingua.
Sostituirono il toponimo Greci con quello di Katundi, che nella lingua albanese significa “il paese o paese nativo”. Nel territorio di Greci si trovano molte contrade che portano denominazioni prettamente albanesi: Sheshi Kikutë, Pilli, Fisa, Ghama Shpotit, Mali, Vreshtë, Bregu, Shkembi, Rëshkalatat, Shelqi, Proigas.

DSC00171